Mình đang sống ở Nhật được 10 năm rồi, và câu hỏi “điều kiện xin vĩnh trú ở Nhật là gì?” là thứ mình nghe nhiều nhất từ bạn bè người Việt ở đây. Hôm nay sanhangsale.com viết bài này để chia sẻ những gì mình biết, từ kinh nghiệm xin vĩnh trú của bản thân và của những người xung quanh đã đi qua hành trình này.
Nói đơn giản, vĩnh trú (永住権) là tấm thẻ cho phép bạn ở Nhật mãi mãi mà không cần gia hạn visa nữa. Nghe có vẻ đơn giản nhưng nó thay đổi cuộc sống bạn rất nhiều đấy.
Trước khi có vĩnh trú, mỗi 1-3 năm mình lại phải lo chạy đi gia hạn visa, chuẩn bị giấy tờ, hồi hộp chờ kết quả. Có vĩnh trú rồi thì thoải mái, muốn làm việc gì cũng được, chuyển việc không cần xin phép, vay tiền ngân hàng cũng dễ hơn hẳn. Quan trọng là cảm giác yên tâm – bạn không còn lo visa hết hạn hay bị từ chối gia hạn nữa.
Rào cản về thời gian
Quy tắc cơ bản là 10 năm. Bạn phải sống ở Nhật liên tục 10 năm, trong đó có 5 năm với visa cho phép làm việc. Nghe dài nhỉ? Nhưng đó là trường hợp thông thường thôi.
Có một số trường hợp may mắn được rút ngắn thời gian. Nếu bạn kết hôn với người Nhật hoặc người có vĩnh trú, thường chỉ cần 3 năm (hoặc 1 năm nếu có con). Còn nếu bạn có visa chất lượng cao (高度人材) với 70-80 điểm trở lên, có thể chỉ cần 1-3 năm là xin được rồi.
Một điều quan trọng mà nhiều người hay quên: thời gian này phải liên tục nhé. Đừng nghĩ là cứ ở Nhật đủ 10 năm là được, mà phải ở thường xuyên. Nếu bạn hay về Việt Nam hoặc đi nước ngoài quá nhiều – kiểu mỗi năm vắng mặt trên 3 tháng – thì có thể bị tính lại từ đầu đấy.
Chuyện đóng thuế và bảo hiểm
Đây là phần làm nhiều người “ngã ngựa” nhất khi xin vĩnh trú. Nghĩ một cách đơn giản là nếu bạn không có đóng góp gì cho Nhật Bản thì không có lý do gì phải cấp visa vĩnh trú cho bạn, cho nên thông qua việc đóng thuế và bảo hiểm đúng hạn là thể hiện mình là người có đóng góp cho xã hội, từ đó chính phủ mới ghi nhận và xem xét cấp visa vĩnh trú cho mình.
Thuế phải đóng đầy đủ và đúng hạn. Họ sẽ check ít nhất 3-5 năm gần nhất của bạn. Thuế thu nhập, thuế dân cư (住民税), bảo hiểm y tế, bảo hiểm hưu trí – thiếu cái nào cũng dễ bị từ chối. Mình có bạn bị reject chỉ vì thiếu mấy tháng đóng bảo hiểm y tế hồi mới sang Nhật làm thêm, giờ phải chờ thêm 2 năm mới dám nộp lại.
Thu nhập và công việc ổn định
Họ cần biết bạn có khả năng tự nuôi sống mình không, hay sẽ trở thành gánh nặng cho xã hội. Nghe hơi khó nghe nhưng đó là sự thật.
Thu nhập tối thiểu khoảng 3-4 triệu yên/năm cho người độc thân. Nếu có vợ con thì cần cao hơn. Đây không phải con số cố định, tùy từng trường hợp và khu vực bạn sống, nhưng nó là mốc để tham khảo. Mình có bạn thu nhập 3.2 triệu/năm vẫn pass, nhưng cũng có người 4 triệu mà bị hỏi thêm vì có 2 con nhỏ.
Ngoài thu nhập, họ cũng xem bạn có tiết kiệm không, có tài sản gì không. Nếu bạn có nhà đất hoặc tiền tiết kiệm vài chục triệu yên thì điểm cộng lớn luôn. Công việc ổn định với hợp đồng dài hạn cũng rất quan trọng – đừng nhảy việc liên tục ngay trước khi xin vĩnh trú nhé.
Hành vi và tuân thủ pháp luật
Phần này nghe có vẻ dễ nhưng lại có nhiều điều cần chú ý. Cơ bản là bạn phải “ngoan” trong suốt thời gian ở Nhật.
Không vi phạm pháp luật – từ những chuyện lớn như trộm cắp, đánh nhau, đến những việc nhỏ như vi phạm giao thông nhiều lần cũng ảnh hưởng. Mình từng nghe câu chuyện một anh bị phạt lái xe say 2 lần, đợi 12 năm mới dám xin vĩnh trú vì sợ bị từ chối.
Phải làm đúng công việc theo visa. Ví dụ bạn có visa kỹ sư thì phải làm công việc kỹ sư, đừng đi làm nhà hàng toàn thời gian. Họ có thể điều tra đấy, và nếu phát hiện bạn làm không đúng tư cách lưu trú thì xin vĩnh trú thất bại là chuyện chắc.
Một điều nữa là đừng làm phiền hàng xóm hay có nhiều complaint về mình. Nghe hơi kỳ nhưng họ có thể hỏi về reputation của bạn ở nơi ở đấy.
Giấy tờ cần chuẩn bị
Nói thật là phần này mệt nhất. Bạn cần chuẩn bị một đống giấy tờ dày cộp, và mỗi giấy chỉ có giá trị trong 3 tháng nên phải tính thời gian cho khéo.
Giấy tờ cơ bản bao gồm: đơn xin vĩnh trú (có mẫu trên website cục xuất nhập cảnh), ảnh thẻ, hộ chiếu, thẻ lưu trú, giấy đăng ký cư trú (住民票), giấy chứng minh nộp thuế và thu nhập của 3-5 năm gần nhất.
Nếu bạn kết hôn thì cần thêm giấy đăng ký kết hôn, giấy khai sinh con (nếu có). Nếu bạn kinh doanh hay làm freelance thì cần giấy xác nhận thu nhập từ tờ khai thuế (確定申告の控え).
Lời khuyên từ mình: lập một checklist chi tiết, check từng mục một trước khi đi nộp. Thiếu một giấy tờ nhỏ cũng có thể khiến hồ sơ bị trả về hoặc delay thêm vài tháng. Nhà mình xin 5 người nên liệt kê ra những ai cần tài liệu gì, rồi status từng cái thủ tục như nào done hay chưa… Nếu cần hãy tham khảo như trên nhé.
Quy trình nộp đơn như thế nào?
◉ Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ
Mất khoảng 1-2 tháng để lấy đủ giấy tờ. Bạn phải đi phường lấy giấy chứng minh thuế, đi công ty xin giấy xác nhận lương, rồi điền đơn bằng tiếng Nhật. Nếu tiếng Nhật không giỏi lắm, nhờ người Nhật hoặc bạn giỏi tiếng Nhật giúp điền cho chính xác.
◉ Bước 2: Nộp đơn
Đến trực tiếp văn phòng Cục Xuất nhập cảnh ở khu vực bạn sinh sống. Ở Tokyo hay Osaka thì đông lắm, đợi cả buổi là chuyện bình thường. Nhân viên sẽ kiểm tra hồ sơ, nếu thiếu gì họ sẽ bảo bạn về lấy thêm. Xong thì bạn nhận phiếu tiếp nhận, ghi nhớ số này để check tiến độ.
◉ Bước 3: Chờ kết quả
Đây là phần dài nhất, từ 4 tháng đến cả năm tùy từng trường hợp. Trong thời gian này bạn chỉ việc đợi thôi. Đôi khi họ gọi điện hoặc gửi thư yêu cầu bổ sung tài liệu, nên luôn để ý điện thoại và hòm thư. Một số trường hợp họ có thể đến kiểm tra nơi làm việc hoặc nơi ở của bạn luôn đấy.
◉ Bước 4: Nhận kết quả
Nếu pass, bạn sẽ nhận được bưu thiếp (はがき) thông báo. Sau đó đến cục xuất nhập cảnh làm thủ tục nhận thẻ lưu trú mới với tư cách vĩnh trú. Nếu bị từ chối thì cũng nhận thư, trong đó có ghi lý do (nhưng thường khá chung chung). Lúc đó bạn phải xem lại mình thiếu sót chỗ nào để khắc phục rồi xin lại.
Những sai lầm hay gặp
Qua những gì mình quan sát và nghe kể, có mấy lỗi mọi người hay mắc phải:
◉ Vội vàng nộp đơn khi chưa đủ điều kiện
Có người mới ở Nhật được 8 năm, thuế còn thiếu vài tháng đã nộp đơn rồi. Kết quả là bị reject, và sau đó mất tự tin không dám nộp lại. Hãy chắc chắn mình đủ điều kiện 100% rồi mới nộp nhé.
◉ Giấy tờ thiếu hoặc sai sót
Mình có bạn bị trả hồ sơ 2 lần chỉ vì giấy chứng minh thuế thiếu một năm, rồi lần sau thì 住民票 đã hết hạn. Mất công đi lại thêm mấy lần.
◉ Thu nhập không ổn định
Nếu năm nào đó bạn chuyển việc, thu nhập giảm mạnh, hoặc có khoảng thời gian nghỉ việc dài, rất dễ bị reject. Tốt nhất là giữ thu nhập ổn định ít nhất 2-3 năm trước khi xin.
◉ Ra nước ngoài quá nhiều
Một anh bạn mình hay về Việt Nam, mỗi năm về 4-5 tháng. Khi xin vĩnh trú thì bị hỏi vặn về chuyện này, cuối cùng không pass. Nếu công việc bạn phải đi công tác nhiều thì nên giữ lại tất cả giấy tờ chứng minh đi công tác để còn giải trình.
Câu hỏi hay gặp
◉ Nếu bị từ chối thì sao?
Đừng lo, bạn vẫn giữ được visa hiện tại và có thể xin lại. Hãy xem lý do từ chối, khắc phục vấn đề đó rồi nộp lại sau 6-12 tháng. Nhiều người lần đầu bị reject nhưng lần 2 pass mà.
◉ Có vĩnh trú rồi có mất không?
Có thể mất nếu bạn phạm tội nghiêm trọng hoặc rời khỏi Nhật quá 1 năm không có lý do chính đáng. Nhưng trường hợp này hiếm lắm, hầu hết người có vĩnh trú rồi là giữ được.
◉ Có bắt buộc phải có chứng chỉ tiếng Nhật không?
Không bắt buộc, nhưng bạn cần giao tiếp được tiếng Nhật cơ bản. Khi nộp hồ sơ, nhân viên có thể nói chuyện với bạn bằng tiếng Nhật để đánh giá.
◉ Tôi hay về Việt Nam thăm nhà, có sao không?
Về thăm nhà 1-2 tháng/năm thì không sao. Nhưng nếu mỗi năm vắng mặt quá 90-100 ngày thì nên chuẩn bị giấy tờ chứng minh lý do (như thăm bố mẹ ốm, công tác…) để còn giải trình.
Tổng kết
Xin vĩnh trú không phải chuyện dễ, nhưng cũng không quá khó nếu bạn chuẩn bị kỹ càng. Điều quan trọng nhất là kiên nhẫn và làm đúng theo quy định. Đừng cố gian lận hay qua mặt, vì họ kiểm tra rất kỹ và hậu quả không đáng.
Mình viết bài này với mong muốn giúp những người đang có kế hoạch xin vĩnh trú có cái nhìn thực tế nhất. Nếu bạn còn thắc mắc về điều kiện xin vĩnh trú ở Nhật, hãy tìm hiểu kỹ trên website chính thức của Cục Xuất nhập cảnh, hoặc hỏi những người đã đi qua hành trình này.
Chúc bạn thành công và sớm có được tấm thẻ vĩnh trú để yên tâm sinh sống lâu dài tại Nhật Bản nhé!
(Giấy tờ cần thiết vào link website chính phủ bên dưới down về nhé. ) https://www.moj.go.jp/isa/applications/procedures/16-4.html
